Konservasaun ba iha rekursus Naturais iha Timor leste
pratika servisu trreinu
ANEXO
B. FOTOGRAFIA, AKTIVIDADE HALO VIVERUS
TOPIKU
GREEN HOUSE
HUSI
GRUPO III
NARAN
NO
|
NARAN
|
NIM
|
1
|
JOSE
DA SILVA ARAUJO
|
15.06.02.053
|
2
|
GERSON
CARDOSO
|
15.06.02.048
|
3
|
NASIMENTU
M.F.DE DEUS
|
15.06.02.033
|
4
|
JOANINA
LINDA
|
15.06.02.052
|
5
|
CLARINA
P. MARTINS
|
15.06.02.O24
|
6
|
REINATU
C. ARAUJO
|
15.06.02.043
|
7
|
ROSALINO
FERNADES
|
15.06.02.023
|
UNIVERSIDADE DA
PAZ
UNPAZ
2018
LIAN
MAKLOKE
Ba dahuluk agradese no obrigado wain ba Nai Maromak ho
nia Graca no Domin tomak ne’ebe durante ne’e
akompanha ami no fo kbi’it no forsa liu husi espiritual ne’ebe beran bo’ot
tebes mai ami ne’ebe halao stajiadu kona
ba Pratika servisu trreinu (PST)
Relasiona
ho implementasaun sientifiku pratika servisutr terreinu no aktividade extra kurikuler husi realiza
aktividade la’o ho susesu liu husi kontrobuisaun, koloborasaun no esforsu
hamotuk husi aktividade ida ne’e, liu-liu ba iha kolega husi Grupo III liu husi
sira nia ideia ne’be mak konstrutivu no akumulativu hodi halao ami nia
relatorio ida ne’e tamba ne’e agradese mos ba iha Universidade da Paz ne’ebe
mak hatur ona fakuldade Teknologia agricola atu bele aselera ami nia kapasidade
liu-liu iha area agrikultura nian, agradese mos ba iha horoismu no fundarismo
ne’ebe mak la hamutuk ona iha fatin iha ne’e maibe sira nia lembransa sempre
hamutuk no matenek servi ba rai ida ne’e.
LIAN
MAKLOKE
INDISE…………………………………………………………………….1
CAPITLU
I BA DAHULUK
1.1 Antescedentes…………………………………………………………..……2
1.2 Ovjetivu servisu treinu………………………………………………………2
1.3 Problema ……………………………………………………………….……2
1.4
Vantajen sientifiko servisu terreinu……………………….……………….…3
CAPITULU
II
REVIEW BA LOKAL ESTAGIU
2.1 Difinisaun viverus …………………………………………………………..4
2.2 Uma mahon green house
2.3 Tres pontu importante iha aspeitu
Konservasaun rekursus naturais…………4
2.4 Geografia area
pratika………………………………………………………..5
2.5 Data
primer…………………………………………………………………..6
CAPITLU
III
3.1
realija programa………………………………………………………………7
3.2
viverus ……………………………………………………………………….7
3.2.1
Medida luan…………………………………………………………………7
3.2.2
Kantaderu/ Bedengan……………………………………………………….7
3.2.3
Uma mahon viverus / gyring house…………………………………………8
3.3
Kuda ai-oan……………………………………………………………………8
3.4
Solusaun………………………………………………………………………..8
CAPITLU
IV
BA DALA IKUS
4.1.
KONKLUSAUN………………………………………………………10
4.2.
REKOMENDASAUN…………………………………………………10
REFERENSIA………………………………………………………..11
LISTA
KUADRU…………………………………………………..…12
LISTA
ANEKSU (Dokumentasi)…………………………………………13
LISTA
FIGURA………………………………………………………13
CAPITLU I
1.1 Antescedent
Timor – Leste nu’udar nasaun ida
ne’ebĆ© mak foin Restaura ninia
Independensia iha loron 20 fulan Maiu tinan 2002 liu ba. Iha prossesu
Edukasaun ema barak
mak presija atinji ho
sira nia nivel
edukasaun ne’be aas
liu, husi siennsia
oi-oin kona ba Lisensiatura Mastradu Dutoramentu no Prof.
Antes ita hetan
titulu hirak iha leten
ita tenki liu uluk husi prosesu
interensante ida ne’ebe
importante tebes mak ita
hanaran pratika servisu terreinu), ne’e
hanesan faze fundamental
ida iha prossesu
akademiku ka ensino
superior ,atu Estudante foun
sira konese didiak
saida mak akontese iha kampo ou baze
Ho ida ne’e, Halao servisu iha terreinu iha
munisipio Liquica postu Administrasaun Bazartete suku Dato Aldeia Rae-goa husi
estudante Universidade da paz (UNPAZ)
Fakuldade Teknologia Agrikola Departemenatu Konsrvasaun rekursus Naturais iha pratika servisu trreinu ne’e mak
hanesan halo viverus, no atu
halao senseblizasaun ba komunidade sira nia vida sosial, liu liu iha area
edukasan no no nivel ekonomika
Ho teoria sientifiko hodi pratika
iha terreinu no kampo atu nune’e estudante bele transforma mentalidade no konhesemento
ba sosiadade sira iha area agricultura, maibe iha mos posiblidade ba estudante
sira hodi partisipa iha aktividade estra-curiculer ne’ebe existe iha Fakuldade
TĆ©knologia AgrĆkola no Universidade da Paz. Liu liu iha aktividade ne’e hodi
mobiliza no organiza estudante hotu bele partisipa maximu iha aktividade no
programa estra-kurikuler. Durante aktividade ne’ebe halao iha loron sanulu 10 ne’e mak hanesan, halo viverus, halao adubus, halao limpeza ba iha kampos
satelite,kuda ai-oan halao air tetes
Viveiros
sai hanesan fatin ida ne’ebe maka utiliza atu hodi bibit/kakiak ai oan hodi
garantia ba ai oan ninia kresimentu antes atu kuda iha to’os, fatin hamahon
viverus/green house halo atu salva viverus hosi loron manas, udan boot, anin
boot no peste ho moras, Adubus maran mak sai hanesan estrume ida atu fornese ba aihoris
hodi garantia ba ai horis nia kresimento no tanke kolheta udan ben sai hanesan
fatin hodi tampun be.
atu atinje ami nia aktividade ida
ne’e mak ami teki servisu hamutuk iha grupo III nia laran atu nune bele halao
susesu ami nia pratika ida ne’e Inisiu (asal usul) Vegetasaun
iha area refre kuaje ai-horis
menus ou rai maran no degradasaun floresta iha area refere.
1.2 Objetivu
servisu terreinu
Objetivu
husi pratika iha area terrenu mak hanesan tuir mai ne’e:
Ć
Oinsa
atu halo viverus hodi bele hadia produtividade rai.
Ć
Oinsa
atu aprende prosesu tomak iha pratika iha terreinu
Ć
Oinsa
atu buka hatene kona ba populasaun nia moris lor-loron iha nessesidade baziku
nian.
Ć
Oinsa
atu kabe ba iha siensia husi matenek nain sira nian ba iha tereinu.
1.3
Problema
Bazeia
ba introdusaun iha leten, maka hakerek nain refere hodi rezumo problema maka
hanesan tuir mai ne’e:
1.
Maneira
oinsa maka atu halo viveiros ho kanteiros ?
2.
Maneira
oinsa maka atu halo uma mahon viveros/green house ?
3.
Maneira
oinsa maka atu halo adubus maran no tenke rai be ?
1.6 Vantajen
sientifiku servisu terreinu
a)
Vantajen
ba Sientificu
Universidade
da Paz nudar instituisaun pribadu ne’ebe mak ezizte iha Nasaun Timor leste
ne’ebe ho nia rekursus ne’ebe mak diak
atu fo kapasitasaun ba iha estudante sira atu pratika iha terreinu no hodi
hasae koeinesimemtu no rekursus humanus, mak hanesan tuir mai ne’e
1.
Estajiadus
refere bele hatene mekanismu oinsa atu halo viveiros no uma mahon/green house
no adubus maran.
2.
Bele
aumenta estajiados nia esperensia iha terenu liu-liu iha area Konservasaun
Rekursu Natureza.
3.
Bele
sai hanesan referensia no mata dalan ba estajiados refere, wainhira remata husi
departementu ida ne’e atu aplika iha area konservasaun rekursu naturais.
CAPITULU II
REVIEW BA LOKAL
ESTAGIU
2.1 Difinisaun
viverus
Viverus
mak ai-oan ne’ebe mak presiza ita ema nia intervensaun atu konserva atu labele
hetan moras no peste no fatin viverus ida ne’ebe mak atu produs Ai-oan, no viverus
atu bele fornese Ai-oan atu kudan ba iha To’os, viveirus atu fornese ambiente
ne’ebĆ© diak liu hotu ba ai- horis wainhira ai horis ne’e sei ki’ik no fraku.
Viverus ne’ebĆ© presiza atensaun wainhira se ki’ik nune’e mos ai horis. Prosesu
hahĆŗ primeiru hosi ai-horis nia moris maka oinsĆ” ai-horis ne’e sei moris ho
diak iha loron ikus.
viverus
bele halo tuir nesesidade servisu nian bele utilize hanesan uza nuu tahan hodi
saltan loron nia manas no uza paranet hodi halo proteje
diak ba iha ai-oan.
Benefisiu hosi bibeirus mƔk:
·
Fasil atu kuda, irigasaun no manutensaun
ba fini ne’ebe presiza iha fatin ida deit
·
Fo protensaun ba fini hosi loron, udan
boot, anin boot no animal
·
Ajuda fini atu moris diak tamba iha rai
ne’ebĆ© diak no estrume ne’ebĆ© subsiente
2.2 Uma mahon& gyring house
uma
mahon & gyring house mak hanesan fatin ida ne’ebe mak atu redus radiasaun
loromatan ou ou saltan udan be’en hodi bele fo espasu ba iha ai-oan atu halao
kresimentu no fo rejultadu ne’ebe mak dia’ak ,halo mahon ba viverus ne.ebe mak
temporario bele uza paranet ho Ai-balok hodi halo konstrui ba iha uma mahon ba
iha viverus
·
Ovjetivu husi konstrui mahon viverus para
atu bele hamenus ai-oan ne’ebe mate tamba manas demais ou kona udan ne’ebe bot
liu.Aliende ida ne’e stabelese mahon ba viverus ne’e bele fo rejultadu ne’ebe
mak dia’ak ba ai-oan. Ai-oan ne’ebe iha kantaderio kari no fulan primeiro
wainhira muda ba kantadero kuda.
1. Ekipamentus
sira ne’ebe mak uza hodi halao konstrusaun ba iha uma grying house mak hanesan
tuir mai ne’e: paranet , Rapia, prego, metro, martelu, Ai-balok.
2.3 Tres Pontus importantes iha aspeitu
konservasaun Rekursus naturais
a. Rai
Rai
nudar parte ida husi mundu akontesimentu natural ne’ebe mak bele fo vantagen ba
iha biodiversidade nia moris no ita ema. No rai nudar material ida ne’ebe bele
fornese nurtisaun ba iha ai-horis no ita ema, atu halao viverus presiza rai atu
sai fatin hodi utiliza ba iha viverus mak hanesan
1.
Sai
fatin ba iha viverus no hodi bele satan no kaer ai-horis atu labele monu
2.
bele
fo nutrisaun ba iha ai-horis tamba iha prosesu dekomposisaun ne’ebe adekuadu no
ho suplai nutrisaun ba iha Ai-horis
3.
sai
nudar fatin produtivu ou sai transformasaun ba iha ai-horis atu bele aumenta
cresementu no iha transformasaun.
b. Be’e
Be’e
nudar material ne’ebe mak inpotante tebes ba iha prosesu kresimentu ai-horis
tamba be mak bele halao rahun nutrisaun iha rai okos ,no be’e importante tebes
ba iha ai-horis nia kresimentu no ba biodiversidade nia moris.
c. Vegetasaun
Vegetasaun
mak hanesan Ai-horis ne’ebe moris ho nia ambiente hodi fo kontruibusaun ba iha
fertilidade rai nian.no vejetasaun bele oferese bee no atu halo konserva rai.
2.4
Geografika Area Pratika
Kampus Satalite LiquiƧa hanesan kampus ida ne’ebe tama iha
area Aldeia Kamalehohoru, Suco Dato, Posto Administrativu Liquisa, Municipio
Liquisa, iha nasaun Timor-Leste, ho nia luan area hamotuk, ho nia rai ketan ho
suco sira seluk;
Ć
Parte
norte baliza ho
Suco Vatu-bou, posto administrativo Maubara.
Ć Parte
sul baliza ho suco Maumeta, posto administrativo Bazartete.
Ć Parte
leste baliza ho suco Fatukesi, posto administrative Liquisa.
Ć
Parte
oeste baliza ho Tasi.
CAPITLU
III
1PROBLEMA
NO DISKUSAUN.
3.1
Realizasaun Programa
Aktividade pratika ne’ebe realiza iha
terrenu maka hanesan tuir mai ne’e; viveiros, adubus maran no kuda ai-oan no
iirigasi tetes no halo lutu.
3.2 Viveiros
Viveiros sai hanesan Ai-oan fatin ida utiliza hodi
bibit/hakiak ai oan, antes atu bibit/hakiak ai nia musan halo uluk viveiros no
preparasaun ne’ebe maka tenki diak atu nune ai oan ne’ebe bibit/hakiak atu
moris ho diak.
Iha faktor barak maka tenki
konsidera molok atu establese ka halo viveiros foun. Planu ne’ebe hala’o ho
diak ka koidadu sei fo resultado ne’ebe diak liuliu ba kualidade ai oan ne’ebe
kuda. Fatór ne’ebĆ© tenki konsidera maka hanesan tuir mai ne
1.
Medida/luan.
2.
Kanteiro/bedengan.
3.
Uma
mahon viveiros/green house.
3.2.1 Medida Luan
Molok atu establese viveros tenki
indentifika lai area/lahan nia luan ne’ebe maka atu halo viveiros ba,
maizemenus viveiros ne’ebe maka atu halo ho nia medida hira? No medida viveiros
depende ba total ai oan ne’ebĆ© atu kuda ka depende ba area nia luan.
Ć
Sukat
area/lahan ne’ebe maka indentifika tiha ona ho nia medida komprimentu no
largura.
Ć
Drainazem
husi kantaderus nia luan iha 40cn no nia
klean iha 20cn.
3.2.2 Kanteiru/bedengan
Kanteiru sai hanesan fatin ne’ebe atu hatur/susun polybag ba hodi bibit
ai oan, sai hanesan fatin ida hodi atu prevene doensas no pragas ne’ebe atu
estragas ai horis no iha tempo udan ben la lable sobu ai oan.
o
Medida
kanteiru ne’ebe establese iha kampu pratika servisu terreno ho nia komprimento 120cm, largura 5m ka
depende ba area nia luan , altura 30 cm, no drainazem husi kanteiru ida ba
kateiru ida 30 cm ba bloku primerio ho segundu
o
Kanteiru pozisaun tenke hare tuir rai nia halis no
loron matan ne’ebe mosu.
o
Tenki
hamos fatuk kiik oan sira iha kanteiru laran no tau rai metan ba kantero nia
leten atu nune tidin/hatur polybeg la bele monu tun sae.
o
Rai
iha kanteiro leten tenki halo to’os atu nune ai abut labele tama liu ba rai
lara
3.2.3 Uma mahon viveiros/green house
Uma mahon viveiros/green house maka hanesan mahon ba ai oan ne’ebe
maka bibit, atu nune mos halo prevene ba
loron matan ne’ebe manas maka’as, uda boot, anin boot no doensas ho pragas
ne’ebe atu ataka ai oan ne’ebe bibit iha viveiros laran.
o
Uma
mahon viveiros/green house ne’ebe maka halo iha kampu pratika servisu terrenu
ho nia medida maka hanesan komprimentos 16 cm, largura 16M no altura 3m.
o
Material
ne’ebe maka uza hodi halo uma mahon viveiros/green huas mak hanesan aI, pregu,
rapia, no redi.
3.3 Kuda Ai-oan
kuda ai-oan nudar parte
kontinuasaun husi viverus nia cresimentu ne’ebe mak boot ona ou tempo to ona
atu lori ba iha kampo atu kuda maibe tenki tuir regulamentu ne’ebe mak iha mak
hanesan tuir mai ne’e:
·
Tenki
rega viverus
·
Ke
rai kuak ho nia medida 30x20 cm
·
Tenki
tau rai metan
·
Rega
Ai-horis no uza tekniku Air tetes
3.4
Uza tekniku halo irigasi tetes
Maneira ne’ebe mak uza hodi sai altesnativu se wanhira
udan ou maho been laiha atu nune bele produs bee liu husi prosesu hanesan tuir
mai ne’e:
1.
Prepara
aguase nia fatin
2.
Prepara
tudik
3.
Preparaai-sanak
rua 2
4.
Prepara
tali rafia
Bainhira material sira ne’e kompleto ona mak ita halao
prossesu hodi utiliza ba iha ai-oan, tamba ai-oan presiza bee atu moris, liu
husi utiliza irigasaun ida ne’e bele fornese bee ba iha ai-horis ho di halao
nia kresimentu.
3.4 Solusaun
Bazeia ba iha introdusaun iha
leten mak hakerek nai hakarak fo solusaun ba iha aktividade ne’ebe mak halao
iha treinu mak hanesan halo viverus no uma mahon/gyring house atu bele fo
benefisiu ba iha rai ne’ebe mak agora hetan ona degradasaun ou menus nutrisaun
atu nune bele hasae rai niakualidade no testura rai nian.
CAPITLU
IV
BA
DALA IKUS
4.1KONKLUSAUN
Iha
kapitulu IV ka lian maktaka nu’undar kapitulu ikus hakerek teze. Realasiona ho
asuntu ida ne’ebe hakerek nain sei fo konkluzaun husi kapitulu I, II, no III,
Bazeia ba rezultado programa pratika
servisu terreno (PST) .
1.
Aktividade
programa pratika servisu terreno (PST) estagiados establese mak hanesan halo
viveiros ho atu garantia ai horis nia cresimento antes atu kuda iha to’os/lahan
ne’ebe prepara tiha ona.
2.
Rai nia halis (topografi tanah)
wainhira atu halo pratika viveiros iha terreno preisza mos halo analiza ba iha
rai nia halis (kemirigan tanah) , rai nia halis (kemirigan tanah) ne’ebe mak
ami halo pratika viveiros iha terreno
maizomenos 15-30%.
3.
Maneira
ne’ebe mak atu halo viveiros mak hnesan tuir mai ne;
o
Medida/luan.
o
Kanteiro/bedengan.
o
Uma
mahon viveiros/green huas.
o
Enxe
rai meratan ba polybeg.
4.
Maneira
atu halao uma mahon ou gyring house
·
Prepara
fatin ou area
·
Prepara
materila ou ekipamentus
4.2REKOMENDASAUN
Bazeia
ba iha problema ne’ebe mensiona iha
leten mak hakerek rekomenda deit ba iha parte relevante sira hotu mak hanesan:
Ć Hakarak rekomenda ba iha
Ministeiru Agrikultura atu fo bolsa da main ba studante timor oan sira atu ba
aprende iha rai liur hodi dezenvolve ita nia rai Timor-lorosae ida ne’e.
Ć Rekomenda mos ba diresaun
floresta tau prioridade liu ba iha area floresta ne’ebe mak hetan degradasaun no menus (unsure
hara)& nutrisaun rai nian hodi bele
rekopera fila fali nutrisaun.
Ć Rekomenda mos ba iha autoridade
local sira atu kria regulamentu interna ida hodi dignifika ita nia rekursus
ne’ebe mak agora sei iha hodi bele fo vantage ba ema hotu-hotu.
Ć Rekomenda mos ba iha sidadaun
Timor oan tomak katak tenki kuidadu ita nia ambiente tuir lei konstituisaun
RDTL ne’ebe preves iha artigo 61/1 ne’ebe kolia kona ba sidadaun hotu –hotu iha
direitu atu moris iha ambiente ne’ebe mak mos no seguru ,no iha responsavel atu
kuidadu ba iha jerasaun foun sira.
REFERENSIA
Abu Muadh (/2012/10/),
viveiros "manipula" fatin
ka Ôrea ho propózitu ka objetivu atu prosesu semente (ka hahú fini, caules,
tahan ka abut) iha mudas prontas ba plantio iha Ɣrea plantio. http://persemaian-hutankalimantan.blogspot.com/
Budiawan, MSc, Hazanal Arifin, MSc no Drs. Kuruh
Suprayogi. Jakarta, September 2011. Buku MANUAL PELATIHAN teknik persemaian dan
silvilkultur, penanaman dan pemeliharaan tanaman, pengelolaan dan manazamen
keuangan.
Jason Morrow
(/2012/01/), viveirus horik fatin ba mudas nu ' udar Ć”rea sira ne’ebĆ©
lokalizasaun ne ' e fiksa no harii ho ekipamentu ne ' ebé mak mós no arrumado,
kona-ba kona-ba Ɣrea degradadas rai baldios ka uzu/kostume sira seluk. http://agzik.blogspot.com/2012/01/persemaian-pengertian-persemaian.html
Lafran
Habibi, (2009) halo compostagem lixu iha uma. Publisher Titian SiƩnsia: Bandung
Nian.
Livro Plantasaun
no ema ba Timor Leste. RekoƱese no deskreve planta sira. WithOnePlanet.org.au
INQuIRY
LISTA ANEKSU (Dokumentasi)LISTA ANEKXU
RELATORIU
(PKL)
‘’PRATIK KERJA LAPANGAN’’
PRATIKA SERVISU TERREINU IHA AREA
MAU BOKO SUKU DATO POSTU ADMIN BAZARTETE MUNISIPIO LIQUICA
NO
|
DATA
& LORON
|
DISKRISAUN
BA AKTIVIDADE SIENTIFIKU
|
OVJETIVU
|
Ovservasaun
|
30
|
SEUNDA
/30/04/2028
|
DESTAKA
LIQUISA
|
Oinsa
atu mobiliza malu atu destaka ba iha liquica
|
Lao
ho diak
|
1
|
TERSA/1/05/2018
|
Reblitasaun
viverus
|
Oinsa
mak atu hamos viverus& fila rai
|
Lao
ho diak
|
2
|
KUARTA/2/05/2018
|
Rehablitasaun
viverus
|
Kontinusaun
ba viverus no sukat medidas
|
|
3
|
KINTA/3/05/2018
|
Rehablitasaun
viverus
|
Kontinuasaun
ba iha viverus
|
Lao
ho diak
|
4
|
SESTA/4/05/2018
|
Rehablitasaun
viverus
|
Oinsa
atu ke rai kuak no rehablitasaun kantaredu
|
Lao
ho diak
|
5
|
SABDU/5/05/2018
|
Hari
airin viverus no kuda ai-oan
|
Oinsa
atu atu kuda ai oan no halo rin uma viverus
|
Lao
ho diak
|
6
|
DOMINGU/6/05/2018
|
-
|
-
|
-
|
7
|
SEGUNDA/7/05/2018
|
Taka
ka paranet
|
Oinsa
atu utilize paranet ba iha viverus ou area ne’ebe mak preparadu ona
|
Lao
ho diak
|
8
|
TERSA/8/05/2018
|
Hili
agua no halo air tetes
|
Oinsa
atu utilize agua hodi halao air tetes
|
|
9
|
KUARTA/9/05/2018
|
HALO UMA MAHON& GYRING
HOUSE
Comments
Post a Comment