Konservasaun ba iha rekursus Naturais iha Timor leste

pratika servisu trreinu
TOPIKU
GREEN  HOUSE
HUSI GRUPO III
NARAN
NO
NARAN
NIM
1
JOSE DA SILVA ARAUJO
15.06.02.053
2
GERSON CARDOSO
15.06.02.048
3
NASIMENTU M.F.DE DEUS
15.06.02.033
4
JOANINA LINDA
15.06.02.052
5
CLARINA P. MARTINS
15.06.02.O24
6
REINATU C. ARAUJO
15.06.02.043
7
ROSALINO FERNADES
15.06.02.023


UNIVERSIDADE DA PAZ
UNPAZ
2018



LIAN MAKLOKE
Ba dahuluk agradese no obrigado wain ba Nai Maromak ho nia Graca no Domin tomak ne’ebe  durante ne’e akompanha ami no fo kbi’it no forsa liu husi espiritual ne’ebe beran bo’ot tebes  mai ami ne’ebe halao stajiadu kona ba Pratika servisu trreinu (PST)
Relasiona ho implementasaun sientifiku pratika servisutr terreinu  no aktividade extra kurikuler husi realiza aktividade la’o ho susesu liu husi kontrobuisaun, koloborasaun no esforsu hamotuk husi aktividade ida ne’e, liu-liu ba iha kolega husi Grupo III liu husi sira nia ideia ne’be mak konstrutivu no akumulativu hodi halao ami nia relatorio ida ne’e tamba ne’e agradese mos ba iha Universidade da Paz ne’ebe mak hatur ona fakuldade Teknologia agricola atu bele aselera ami nia kapasidade liu-liu iha area agrikultura nian, agradese mos ba iha horoismu no fundarismo ne’ebe mak la hamutuk ona iha fatin iha ne’e maibe sira nia lembransa sempre hamutuk no matenek servi ba rai ida ne’e.













LIAN MAKLOKE
INDISE…………………………………………………………………….1
CAPITLU I BA DAHULUK
1.1  Antescedentes…………………………………………………………..……2
1.2  Ovjetivu servisu  treinu………………………………………………………2
1.3  Problema ……………………………………………………………….……2
1.4 Vantajen sientifiko servisu terreinu……………………….……………….…3
CAPITULU II
 REVIEW BA LOKAL ESTAGIU
2.1  Difinisaun viverus …………………………………………………………..4
2.2  Uma mahon green house
2.3  Tres pontu importante iha aspeitu Konservasaun rekursus naturais…………4
2.4  Geografia area pratika………………………………………………………..5
2.5  Data primer…………………………………………………………………..6
CAPITLU III
3.1 realija programa………………………………………………………………7
3.2 viverus ……………………………………………………………………….7
3.2.1 Medida luan…………………………………………………………………7
3.2.2 Kantaderu/ Bedengan……………………………………………………….7
3.2.3 Uma mahon viverus / gyring house…………………………………………8
3.3 Kuda ai-oan……………………………………………………………………8
3.4 Solusaun………………………………………………………………………..8
CAPITLU IV
 BA DALA IKUS
4.1. KONKLUSAUN………………………………………………………10
4.2. REKOMENDASAUN…………………………………………………10
REFERENSIA………………………………………………………..11
LISTA KUADRU…………………………………………………..…12
LISTA ANEKSU (Dokumentasi)…………………………………………13
LISTA FIGURA………………………………………………………13
















 CAPITLU I
1.1  Antescedent
Timor – Leste nu’udar nasaun ida ne’ebĆ©  mak foin Restaura ninia Independensia iha loron 20 fulan Maiu tinan 2002 liu ba.  Iha prossesu  Edukasaun  ema  barak  mak  presija  atinji ho  sira  nia  nivel  edukasaun  ne’be  aas  liu,  husi  siennsia  oi-oin  kona ba  Lisensiatura  Mastradu Dutoramentu  no Prof.
Antes ita   hetan  titulu  hirak  iha leten  ita tenki liu uluk  husi prosesu interensante  ida  ne’ebe   importante  tebes mak  ita  hanaran  pratika servisu terreinu),  ne’e  hanesan  faze  fundamental  ida  iha  prossesu  akademiku  ka  ensino  superior ,atu  Estudante  foun  sira  konese  didiak  saida mak akontese iha kampo ou baze
 Ho ida ne’e, Halao servisu iha terreinu iha munisipio Liquica postu Administrasaun  Bazartete suku Dato Aldeia Rae-goa husi estudante Universidade da paz  (UNPAZ) Fakuldade Teknologia Agrikola Departemenatu Konsrvasaun rekursus Naturais  iha pratika servisu trreinu  ne’e mak  hanesan halo viverus,  no atu halao senseblizasaun ba komunidade sira nia vida sosial, liu liu iha area edukasan no no nivel ekonomika
Ho teoria sientifiko hodi pratika iha terreinu no kampo atu nune’e estudante bele transforma mentalidade no konhesemento ba sosiadade sira iha area agricultura, maibe iha mos posiblidade ba estudante sira hodi partisipa iha aktividade estra-curiculer ne’ebe existe iha Fakuldade TĆ©knologia AgrĆ­kola no Universidade da Paz. Liu liu iha aktividade ne’e hodi mobiliza no organiza estudante hotu bele partisipa maximu iha aktividade no programa estra-kurikuler. Durante aktividade ne’ebe halao iha loron sanulu 10  ne’e mak hanesan, halo viverus,  halao adubus, halao limpeza ba iha kampos satelite,kuda ai-oan halao air tetes
Viveiros sai hanesan fatin ida ne’ebe maka utiliza atu hodi bibit/kakiak ai oan hodi garantia ba ai oan ninia kresimentu antes atu kuda iha to’os, fatin hamahon viverus/green house halo atu salva viverus hosi loron manas, udan boot, anin boot no peste ho moras,  Adubus maran mak sai hanesan estrume ida atu fornese ba aihoris hodi garantia ba ai horis nia kresimento no tanke kolheta udan ben sai hanesan fatin hodi tampun be.
atu atinje ami nia aktividade ida ne’e mak ami teki servisu hamutuk iha grupo III nia laran atu nune bele halao susesu ami nia pratika ida ne’e Inisiu (asal usul) Vegetasaun
iha area refre kuaje ai-horis menus ou rai maran no degradasaun floresta iha area refere.

1.2  Objetivu servisu  terreinu
Objetivu husi pratika iha area terrenu mak hanesan tuir mai ne’e:
Ƙ  Oinsa atu halo viverus hodi bele hadia produtividade rai.
Ƙ  Oinsa atu aprende prosesu tomak iha pratika iha terreinu
Ƙ  Oinsa atu buka hatene kona ba populasaun nia moris lor-loron iha nessesidade baziku nian.
Ƙ  Oinsa atu kabe ba iha siensia husi matenek nain sira nian ba iha tereinu.

1.3 Problema
Bazeia ba introdusaun iha leten, maka hakerek nain refere hodi rezumo problema maka hanesan tuir mai ne’e: 
1.      Maneira oinsa maka atu halo viveiros ho kanteiros ?
2.      Maneira oinsa maka atu halo uma mahon viveros/green house ?
3.      Maneira oinsa maka atu halo adubus maran no tenke rai be ?

1.6  Vantajen sientifiku servisu terreinu
a)      Vantajen ba Sientificu
Universidade da Paz nudar instituisaun pribadu ne’ebe mak ezizte iha Nasaun Timor leste ne’ebe  ho nia rekursus ne’ebe mak diak atu fo kapasitasaun ba iha estudante sira atu pratika iha terreinu no hodi hasae koeinesimemtu no rekursus humanus, mak hanesan tuir mai ne’e
1.      Estajiadus refere bele hatene mekanismu oinsa atu halo viveiros no uma mahon/green house no adubus maran.
2.      Bele aumenta estajiados nia esperensia iha terenu liu-liu iha area Konservasaun Rekursu Natureza.
3.      Bele sai hanesan referensia no mata dalan ba estajiados refere, wainhira remata husi departementu ida ne’e atu aplika iha area konservasaun rekursu naturais.





CAPITULU II
REVIEW BA LOKAL ESTAGIU
2.1 Difinisaun viverus
Viverus mak ai-oan ne’ebe mak presiza ita ema nia intervensaun atu konserva atu labele hetan moras no peste no fatin viverus ida ne’ebe mak atu produs Ai-oan, no viverus atu bele fornese Ai-oan atu kudan ba iha To’os, viveirus atu fornese ambiente ne’ebĆ© diak liu hotu ba ai- horis wainhira ai horis ne’e sei ki’ik no fraku. Viverus ne’ebĆ© presiza atensaun wainhira se ki’ik nune’e mos ai horis. Prosesu hahĆŗ primeiru hosi ai-horis nia moris maka oinsĆ” ai-horis ne’e sei moris ho diak iha loron ikus.
viverus bele halo tuir nesesidade servisu nian bele utilize hanesan uza nuu tahan hodi saltan loron   nia manas no uza paranet hodi halo proteje diak ba iha ai-oan.
            Benefisiu hosi bibeirus mĆ”k:
·         Fasil atu kuda, irigasaun no manutensaun ba fini ne’ebe presiza iha fatin ida deit
·         Fo protensaun ba fini hosi loron, udan boot, anin boot no animal
·         Ajuda fini atu moris diak tamba iha rai ne’ebĆ© diak no estrume ne’ebĆ© subsiente
2.2 Uma mahon& gyring house
uma mahon & gyring house mak hanesan fatin ida ne’ebe mak atu redus radiasaun loromatan ou ou saltan udan be’en hodi bele fo espasu ba iha ai-oan atu halao kresimentu no fo rejultadu ne’ebe mak dia’ak ,halo mahon ba viverus ne.ebe mak temporario bele uza paranet ho Ai-balok hodi halo konstrui ba iha uma mahon ba iha viverus
·         Ovjetivu husi konstrui mahon viverus para atu bele hamenus ai-oan ne’ebe mate tamba manas demais ou kona udan ne’ebe bot liu.Aliende ida ne’e stabelese mahon ba viverus ne’e bele fo rejultadu ne’ebe mak dia’ak ba ai-oan. Ai-oan ne’ebe iha kantaderio kari no fulan primeiro wainhira muda ba kantadero kuda.
1.      Ekipamentus sira ne’ebe mak uza hodi halao konstrusaun ba iha uma grying house mak hanesan tuir mai ne’e: paranet , Rapia, prego, metro, martelu, Ai-balok.
2.3     Tres Pontus importantes iha aspeitu konservasaun Rekursus naturais
a.      Rai
Rai nudar parte ida husi mundu akontesimentu natural ne’ebe mak bele fo vantagen ba iha biodiversidade nia moris no ita ema. No rai nudar material ida ne’ebe bele fornese nurtisaun ba iha ai-horis no ita ema, atu halao viverus presiza rai atu sai fatin hodi utiliza ba iha viverus mak hanesan
1.      Sai fatin ba iha viverus no hodi bele satan no kaer ai-horis atu labele monu
2.      bele fo nutrisaun ba iha ai-horis tamba iha prosesu dekomposisaun ne’ebe adekuadu no ho suplai nutrisaun ba iha Ai-horis
3.      sai nudar fatin produtivu ou sai transformasaun ba iha ai-horis atu bele aumenta cresementu no iha transformasaun. 
b.      Be’e
Be’e nudar material ne’ebe mak inpotante tebes ba iha prosesu kresimentu ai-horis tamba be mak bele halao rahun nutrisaun iha rai okos ,no be’e importante tebes ba iha ai-horis nia kresimentu no ba biodiversidade nia moris.
c.       Vegetasaun
Vegetasaun mak hanesan Ai-horis ne’ebe moris ho nia ambiente hodi fo kontruibusaun ba iha fertilidade rai nian.no vejetasaun bele oferese bee no atu halo konserva rai.

2.4  Geografika Area Pratika
Kampus Satalite LiquiƧa hanesan kampus ida ne’ebe tama iha area Aldeia Kamalehohoru, Suco Dato, Posto Administrativu Liquisa, Municipio Liquisa, iha nasaun Timor-Leste, ho nia luan area hamotuk, ho nia rai ketan ho suco sira seluk;
Ƙ  Parte norte baliza ho Suco Vatu-bou, posto administrativo Maubara.
Ƙ  Parte sul baliza ho suco Maumeta, posto administrativo Bazartete.
Ƙ  Parte leste baliza ho suco Fatukesi, posto administrative Liquisa.  
Ƙ  Parte oeste baliza ho Tasi.



CAPITLU III
1PROBLEMA NO DISKUSAUN.
3.1 Realizasaun Programa
      Aktividade pratika ne’ebe realiza iha terrenu maka hanesan tuir mai ne’e; viveiros, adubus maran no kuda ai-oan no iirigasi tetes no halo lutu.
3.2 Viveiros
            Viveiros sai hanesan Ai-oan fatin ida utiliza hodi bibit/hakiak ai oan, antes atu bibit/hakiak ai nia musan halo uluk viveiros no preparasaun ne’ebe maka tenki diak atu nune ai oan ne’ebe bibit/hakiak atu moris ho diak.
            Iha faktor barak maka tenki konsidera molok atu establese ka halo viveiros foun. Planu ne’ebe hala’o ho diak ka koidadu sei fo resultado ne’ebe diak liuliu ba kualidade ai oan ne’ebe kuda. Fatór ne’ebĆ© tenki konsidera maka hanesan tuir mai ne
1.      Medida/luan.
2.      Kanteiro/bedengan.
3.      Uma mahon viveiros/green house.
3.2.1 Medida Luan
            Molok atu establese viveros tenki indentifika lai area/lahan nia luan ne’ebe maka atu halo viveiros ba, maizemenus viveiros ne’ebe maka atu halo ho nia medida hira? No medida viveiros depende ba total ai oan ne’ebĆ© atu kuda ka depende ba area nia luan.
Ƙ  Sukat area/lahan ne’ebe maka indentifika tiha ona ho nia medida komprimentu no largura.
Ƙ  Drainazem husi kantaderus  nia luan iha 40cn no nia klean iha 20cn.
3.2.2 Kanteiru/bedengan
               Kanteiru sai hanesan fatin ne’ebe atu hatur/susun polybag ba hodi bibit ai oan, sai hanesan fatin ida hodi atu prevene doensas no pragas ne’ebe atu estragas ai horis no iha tempo udan ben la lable sobu ai oan.
o   Medida kanteiru ne’ebe establese iha kampu pratika servisu terreno  ho nia komprimento 120cm, largura 5m ka depende ba area nia luan , altura 30 cm, no drainazem husi kanteiru ida ba kateiru ida 30 cm ba bloku primerio ho segundu
o   Kanteiru  pozisaun tenke hare tuir rai nia halis no loron matan ne’ebe mosu.
o   Tenki hamos fatuk kiik oan sira iha kanteiru laran no tau rai metan ba kantero nia leten atu nune tidin/hatur polybeg la bele monu tun sae.
o   Rai iha kanteiro leten tenki halo to’os atu nune ai abut labele tama liu ba rai lara

3.2.3 Uma mahon viveiros/green house
               Uma mahon viveiros/green house maka hanesan mahon ba ai oan ne’ebe maka  bibit, atu nune mos halo prevene ba loron matan ne’ebe manas maka’as, uda boot, anin boot no doensas ho pragas ne’ebe atu ataka ai oan ne’ebe bibit iha viveiros laran.
o   Uma mahon viveiros/green house ne’ebe maka halo iha kampu pratika servisu terrenu ho nia medida maka hanesan komprimentos 16 cm, largura 16M no altura 3m.
o   Material ne’ebe maka uza hodi halo uma mahon viveiros/green huas mak hanesan aI, pregu, rapia, no redi.
3.3 Kuda Ai-oan
kuda ai-oan nudar parte kontinuasaun husi viverus nia cresimentu ne’ebe mak boot ona ou tempo to ona atu lori ba iha kampo atu kuda maibe tenki tuir regulamentu ne’ebe mak iha mak hanesan tuir mai ne’e:
·         Tenki rega viverus
·         Ke rai kuak ho nia medida 30x20 cm
·         Tenki tau rai metan
·         Rega Ai-horis no uza tekniku Air tetes
3.4 Uza  tekniku halo irigasi tetes
Maneira ne’ebe mak uza hodi sai altesnativu se wanhira udan ou maho been laiha atu nune bele produs bee liu husi prosesu hanesan tuir mai ne’e:
1.      Prepara aguase nia fatin
2.      Prepara tudik
3.      Preparaai-sanak rua 2
4.      Prepara tali rafia
Bainhira material sira ne’e kompleto ona mak ita halao prossesu hodi utiliza ba iha ai-oan, tamba ai-oan presiza bee atu moris, liu husi utiliza irigasaun ida ne’e bele fornese bee ba iha ai-horis ho di halao nia kresimentu.

3.4 Solusaun
Bazeia ba iha introdusaun iha leten mak hakerek nai hakarak fo solusaun ba iha aktividade ne’ebe mak halao iha treinu mak hanesan halo viverus no uma mahon/gyring house atu bele fo benefisiu ba iha rai ne’ebe mak agora hetan ona degradasaun ou menus nutrisaun atu nune bele hasae rai niakualidade no testura rai nian.


CAPITLU IV
BA DALA IKUS
4.1KONKLUSAUN
Iha kapitulu IV ka lian maktaka nu’undar kapitulu ikus hakerek teze. Realasiona ho asuntu ida ne’ebe hakerek nain sei fo konkluzaun husi kapitulu I, II, no III, Bazeia ba rezultado programa pratika servisu terreno (PST) .
1.      Aktividade programa pratika servisu terreno (PST) estagiados establese mak hanesan halo viveiros ho atu garantia ai horis nia cresimento antes atu kuda iha to’os/lahan ne’ebe prepara tiha ona.
2.      Rai nia halis (topografi tanah) wainhira atu halo pratika viveiros iha terreno preisza mos halo analiza ba iha rai nia halis (kemirigan tanah) , rai nia halis (kemirigan tanah) ne’ebe mak ami  halo pratika viveiros iha terreno maizomenos 15-30%.
3.      Maneira ne’ebe mak atu halo viveiros mak hnesan tuir mai ne;
o   Medida/luan.
o   Kanteiro/bedengan.
o   Uma mahon viveiros/green huas.
o   Enxe rai meratan ba polybeg.
4.      Maneira atu halao uma mahon ou gyring house
·         Prepara fatin ou area
·         Prepara materila ou ekipamentus

4.2REKOMENDASAUN
Bazeia ba iha problema ne’ebe  mensiona iha leten mak hakerek rekomenda deit ba iha parte relevante sira hotu mak hanesan:
Ƙ  Hakarak rekomenda ba iha Ministeiru Agrikultura atu fo bolsa da main ba studante timor oan sira atu ba aprende iha rai liur hodi dezenvolve ita nia rai Timor-lorosae ida ne’e.
Ƙ  Rekomenda mos ba diresaun floresta tau prioridade liu ba iha area floresta ne’ebe  mak hetan degradasaun no menus (unsure hara)& nutrisaun  rai nian hodi bele rekopera fila fali nutrisaun.
Ƙ  Rekomenda mos ba iha autoridade local sira atu kria regulamentu interna ida hodi dignifika ita nia rekursus ne’ebe mak agora sei iha hodi bele fo vantage ba ema hotu-hotu.
Ƙ  Rekomenda mos ba iha sidadaun Timor oan tomak katak tenki kuidadu ita nia ambiente tuir lei konstituisaun RDTL ne’ebe preves iha artigo 61/1 ne’ebe kolia kona ba sidadaun hotu –hotu iha direitu atu moris iha ambiente ne’ebe mak mos no seguru ,no iha responsavel atu kuidadu ba iha jerasaun foun sira.













REFERENSIA
Abu Muadh (/2012/10/), viveiros "manipula" fatin ka Ć”rea ho propózitu ka objetivu atu prosesu semente (ka hahĆŗ fini, caules, tahan ka abut) iha mudas prontas ba plantio iha Ć”rea plantio.  http://persemaian-hutankalimantan.blogspot.com/
Budiawan, MSc, Hazanal Arifin, MSc no Drs. Kuruh Suprayogi. Jakarta, September 2011. Buku MANUAL PELATIHAN teknik persemaian dan silvilkultur, penanaman dan pemeliharaan tanaman, pengelolaan dan manazamen keuangan.
Jason Morrow (/2012/01/), viveirus horik fatin ba mudas nu ' udar Ć”rea sira ne’ebĆ© lokalizasaun ne ' e fiksa no harii ho ekipamentu ne ' ebĆ© mak mós no arrumado, kona-ba kona-ba Ć”rea degradadas rai baldios ka uzu/kostume sira seluk. http://agzik.blogspot.com/2012/01/persemaian-pengertian-persemaian.html
Lafran Habibi, (2009) halo compostagem lixu iha uma. Publisher Titian SiƩnsia: Bandung Nian.
Livro Plantasaun no ema ba Timor Leste. RekoƱese no deskreve planta sira. WithOnePlanet.org.au INQuIRY















LISTA ANEKSU (Dokumentasi)LISTA ANEKXU
ANEXO
RELATORIU
(PKL)
‘’PRATIK KERJA LAPANGAN’’

PRATIKA SERVISU TERREINU IHA AREA MAU BOKO SUKU DATO POSTU ADMIN BAZARTETE MUNISIPIO LIQUICA
NO
DATA & LORON
DISKRISAUN BA AKTIVIDADE SIENTIFIKU
OVJETIVU
Ovservasaun
30
SEUNDA /30/04/2028
DESTAKA LIQUISA
Oinsa atu mobiliza malu atu destaka ba iha liquica
Lao ho diak
1
TERSA/1/05/2018
Reblitasaun viverus
Oinsa mak atu hamos viverus& fila rai
Lao ho diak
2
KUARTA/2/05/2018
Rehablitasaun viverus
Kontinusaun ba viverus no sukat medidas

3
KINTA/3/05/2018
Rehablitasaun viverus
Kontinuasaun ba iha viverus
Lao ho diak
4
SESTA/4/05/2018
Rehablitasaun viverus
Oinsa atu ke rai kuak no rehablitasaun kantaredu
Lao ho diak
5
SABDU/5/05/2018
Hari airin viverus no kuda ai-oan
Oinsa atu atu kuda ai oan no halo rin uma viverus
Lao ho diak
6
DOMINGU/6/05/2018
-
-
-
7
SEGUNDA/7/05/2018
Taka ka paranet
Oinsa atu utilize paranet ba iha viverus ou area ne’ebe mak preparadu ona


Lao ho diak
8
TERSA/8/05/2018
Hili agua no halo air tetes
Oinsa atu utilize agua hodi halao air tetes

9
KUARTA/9/05/2018










B. FOTOGRAFIA, AKTIVIDADE HALO VIVERUS
HALO UMA MAHON& GYRING HOUSE
















Comments

Popular posts from this blog

Konservasaun rekursus naturais

Utiliza Uma Mahon & Green House